QAFQAZ ALBANİYASINDA DİN: MEMARLIQ ABİDƏLƏRİ

Gülnarə Əsədullayeva | gulnara.asadullayeva@gmail.com

Azərbaycan İlahiyyat İnstitutunun Dinlər Tarixi ixtisası üzrə 1-ci kurs magistrı
Araşdırma
XÜLASƏ

Məqalədə antik müəlliflərin əsərlərindən gətirilən nümunələr və tarixi faktlar  əsasında ermənilərin Qafqaz Albaniyası ərazisindəki kilsələrə heç bir aidiyyətinin olmadığı qeyd edilir. Həmçinin, Alban kilsələrinin tarixindən, inanc əsaslarından bəhs olunur. 

Bu ərazilərdə təkcə dini abidələr deyil, eyni zamanda onların mənəvi dünyasını əks etdirən qəbir abidələri də mövcuddur. Qafqaz Albaniyasında Xristianlıq dövlət səviyyəsində qəbul edildikdən sonra bu dini təmsil edən abidələr tikilməyə başlamışdır.

Tarixin müxtəlif çağlarında xarici və daxili təzyiqlərə baxmayaraq, Alban Kilsəsi öz dilini, dinini, mədəniyyətini, ən əsası isə özünəməxsusluğunu qorumağı bacarıb.  Qədim müəlliflər və qaynaqlar Alban Kilsəsinin nəinki Qafqazda, o cümlədən bütün xristian dünyasında apostol mənşəli qədim Kilsə olduğunu qeyd edirlər.

Çar Rusiyası dövründə 1836-cı ildə Alban Kilsəsi ləğv olunduqdan sonra ona məxsus olan tarixi dini abidələr erməniləşdirilib. 200 ilə yaxın müddətdə həyata keçirilən qriqoriyanlaşdırma prossesindən ən çox Yuxarı Qarabağ və ətraf rayonlardakı alban məbədləri ziyan görüb. Hazırda  vacib məsələlərdən biri də həm işğaldan azad olunmuş torpaqlarda, həm də digər ərazilərdəki məbədlərin qədimiliyini qorumaqla bərpa işlərinin aparılması və qorunmasıdır. Həmçinin işğal zamanı ermənilərin abidələrimizə qarşı törətdikləri cinayət əməllərinin ictimaiyyətə və müvafiq orqanlara çatdırılması məsələsi də diqqətdən kənar qalmamalıdır. 

 

 

ƏDƏBİYYAT

  1. Ramil Baxşəliyev. Alban kilsəsi:Keçmişdən bu günə. Bakı:Tuna, 2019, səh 81.
  2. Qafqaz Albaniyası: Dini və Sosial həyatı. X Beynəlxalq Konfrans Tezislər. Bakı: BİROL GROUP MMC, 2023, səh 96. 
  3. Anar Əlizadə. Azərbaycanda Xristianlıq:Keçmişdən bu günə. Bakı:Elm və təhsil, 2016, səh 376.
  4. Gündüz İsmayılov. Tolerantlıq: Bildiklərimiz və bilmədiklərimiz.Bakı:Tuna, 2019, səh 240.

RELIGION IN CAUCASIAN ALBANIA: ARCHITECTURAL MONUMENTS

Gulnara Asdullayeva | gulnara.asadullayeva@gmail.com

Azərbaycan İlahiyyat İnstitutunun Dinlər Tarixi ixtisası üzrə 1-ci kurs magistrı
Research
SUMMARY

In the article, based on examples from the works of ancient authors and historical facts, it is noted that Armenians have no relation to the churches in the territory of Caucasian Albania. The history of the Albanian churches and the foundations of faith are also discussed.

In these areas  there are not only monuments, but also grave monuments that reflect their spiritual world. After the adoption of Christianity at the state level, monuments of religious purpose related to Christianity began to be built.

Despite the external and internal pressures in different eras of history, the Albanian Christian Church has managed to protect its language, religion, culture, and most importantly Albanian origin. Ancient authors and sources mention that the Albanian church is an ancient church of apostolic origin not only in the Caucasus, but also in the entire Christian world.   

After the dissolution of the Albanian Church in 1836 during Tsarist Russia, the historical religious monuments belonging to it were Armenianized. The Albanian temples in Upper Karabakh and the surrounding regions suffered the most damage from the process of Gregorianization, which was carried out for nearly 200 years. One of the most important issues at present is the preservation and restoration of temples in the lands liberated from occupation and in other areas, while preserving their antiquity. Also, one should not overlook the issue of bringing to the attention of the public and the relevant authorities crimes committed by Armenians against our monuments during the occupation

REFERENCE LIST

  1. Ramil Baxşəliyev. Alban kilsəsi:Keçmişdən bu günə. Bakı:Tuna, 2019, səh 81.
  2. Qafqaz Albaniyası: Dini və Sosial həyatı. X Beynəlxalq Konfrans Tezislər. Bakı: BİROL GROUP MMC, 2023, səh 96. 
  3. Anar Əlizadə. Azərbaycanda Xristianlıq:Keçmişdən bu günə. Bakı:Elm və təhsil, 2016, səh 376.
  4. Gündüz İsmayılov. Tolerantlıq: Bildiklərimiz və bilmədiklərimiz.Bakı:Tuna, 2019, səh 240.

РЕЛИГИЯ В КАВКАЗСКОЙ АЛБАНИИ: ПАМЯТНИКИ АРХИТЕКТУРЫ

Гюльнара Асадуллаева | gulnara.asadullayeva@gmail.com

Azərbaycan İlahiyyat İnstitutunun Dinlər Tarixi ixtisası üzrə 1-ci kurs magistrı
Исследование
РЕЗЮМЕ

В статье на основе примеров из произведений древних авторов и исторических фактов отмечается, что армяне не имеют никакого отношения к церквям на территории Кавказской Албании. Обсуждаются также история албанских церквей и основы веры.

В этих областях  есть не только памятники, но и надгробные памятники, отражающие их духовный мир. После принятия христианства на государственном уровне стали возводиться памятники религиозного назначения связанные с христианством.

Несмотря на внешние и внутренние угрозы в разные эпохи истории Албанской христианской церкви удалось защитить свой язык, религию, культуру и самое главное, свое албанское происхождение. Древние авторы и источники отмечают, что Албанская Церковь является древней церковью апостольского происхождения не только на Кавказе, но и во всем христианском мире.

После упразднения Албанской церкви в 1836 году во времена царской России принадлежащие ей историко-религиозные памятники были арменизированы. Албанские храмы в Верхнем Карабахе и прилегающих регионах больше всего пострадали от процесса григорианизации, продолжавшегося почти 200 лет. Одним из важнейших вопросов в настоящее время является сохранение и восстановление храмов на освобожденных от оккупации землях и в других районах с сохранением древности. Также не следует упускать из виду вопрос доведения до сведения общественности и соответствующих органов преступлений, совершенных армянами против наших памятников во время оккупации

ЛИТЕРАТУРА

  1. Ramil Baxşəliyev. Alban kilsəsi:Keçmişdən bu günə. Bakı:Tuna, 2019, səh 81.
  2. Qafqaz Albaniyası: Dini və Sosial həyatı. X Beynəlxalq Konfrans Tezislər. Bakı: BİROL GROUP MMC, 2023, səh 96. 
  3. Anar Əlizadə. Azərbaycanda Xristianlıq:Keçmişdən bu günə. Bakı:Elm və təhsil, 2016, səh 376.
  4. Gündüz İsmayılov. Tolerantlıq: Bildiklərimiz və bilmədiklərimiz.Bakı:Tuna, 2019, səh 240.

Faydalı linklər

© www.dovlet-din.az